Archeolodzy, historycy, antropolodzy badają artefakty, czyli zabytki będące wytworami rąk człowieka. O jednych można wiele powiedzieć, inne skrywają frapujące tajemnice. Są też znaleziska zdecydowanie nie pasujące do ustalonego przez naukę obrazu dziejów. Wydają się albo znacznie wyprzedzać epokę, w której je wykonano, albo też cel ich powstania jest zagadką. Bywa, że łączy je coś z pradawnymi mitami i legendami. Stanowią intelektualne wyzwanie – prowokują tak uczonych, jak miłośników tajemnic świata do formułowania zaskakujących hipotez.